Klimaatverandering is het rechtstreeks gevolg van de stijgende hoeveelheid broeikasgassen in onze atmosfeer. Die gassen laten de invallende zonnestralen door, maar houden de energie tegen die door de aarde wordt teruggekaatst naar de ruimte. Dit fenomeen staat bekend als het broeikaseffect.
Welke broeikasgassen zijn er?
Tal van menselijke activiteiten stoten broeikasgassen uit in onze atmosfeer. Vooral de verbranding van fossiele brandstoffen - zoals aardolie en aardgas - is belangrijk. De uitstoot van koolstofdioxide (CO2) die daarmee gepaard gaat, was in 2014 goed voor 73% van de broeikasgasuitstoot in Vlaanderen. De brandstoffen worden ingezet voor de verwarming van gebouwen, voor proceswarmte in de industrie, voor het opwekken van elektriciteit en in de transportsector.
Broeikasgassen komen niet alleen vrij als gevolg van energieverbruik, maar ook door industriële productieprocessen en landbouwactiviteiten (= niet-energetische emissies). Er zijn belangrijke CO2-emissies bij de ijzer- en staalproductie. In de chemiesector komt N2O vrij bij de productie van salpeterzuur en caprolactam. Er is ook uitstoot in elektronische industrie (SF6), bij het gebruik van koel- en vriesapparatuur (HFk's) en bij de productie van aluminium (PFK’s). In de landbouwsector zorgt vooral de veeteelt (runderen, pluimvee) voor emissies van methaan (CH4) en lachgas (N2O).
Het warmste jaar ooit
De uitstoot van broeikasgassen daalt, maar niet in alle sectoren:
De emissies door energiegebruik nemen geleidelijk af sinds 2003, vooral door toegenomen energie-efficiëntie en meer hernieuwbare energie. En ook de emissies in de industrie dalen.
De uitstoot in de sector handel en diensten steeg sterk sinds 1990.
De landbouwemissies daalden een tijd maar stijgen terug sinds 2009.
De CO2-emissies door transport blijven hoog, vooral door het vele wegverkeer (personen- en goederentransport).
De hoeveelheid broeikasgassen in de dampkring rond de aarde is sterk toegenomen sinds het begin van de industriële revolutie (rond 1750). Ze ligt nu veel hoger dan de laatste 800.000 jaar het geval was.
Er zijn steeds meer bewijzen dat de temperatuurstijging die we de laatste vijftig jaar waarnemen, grotendeels toe te schrijven is aan menselijke activiteiten, o.a. ontbossing en het gebruik van fossiele brandstoffen.
Volgens de wetenschappelijke wereld was 2016 het warmste jaar op aarde sinds het begin van de metingen in 1880. De gemiddelde temperatuur ligt nu 1.2°C boven het niveau bij de start van de industriële revolutie. 2016 verbreekt zo voor het derde opeenvolgende jaar het record voor het warmste jaar.
Gevolgen van de klimaatopwarming
Onderzoek van het Europees Milieuagentschap wijst uit dat de klimaatverandering nu al ernstige gevolgen heeft voor de ecosystemen, de economie en de volksgezondheid in Europa.
De neerslagpatronen veranderen waardoor natte regio's in Europa nog natter worden en droge regio's nog droger. Er zijn meer stormen, meer hittegolven, meer periodes van zware neerslag en droogte.
Er is een verhoogd risico op overstromingen in de kustgebieden van West-Europa (en dus Vlaanderen), o.a. als gevolg van de stijgende zeespiegel.
Klimaatverandering vormt een bedreiging voor planten en dieren, zowel op het land als in de zee. Hun aanpassingsvermogen is immers beperkt terwijl hun leefgebieden veranderen (bv. door verdroging). De gevolgen laten zich voelen in de landbouw en visserij.
Er zijn gevolgen voor de volksgezondheid, omdat extreem weer vaker voorkomt en sommige ziektes kunnen opduiken in nieuwe gebieden. Zo zijn miljoenen Europeanen in de afgelopen tien jaar getroffen door overstromingen en veroorzaakten de toegenomen hittegolven tienduizenden voortijdige sterfgevallen. Tegelijk kunnen teken, muggen en andere ziektedragers oprukken dankzij de klimaatverandering. Ze brengen (tropische) ziektes met zich mee.
De wetenschappers voorspellen dat de globale klimaatverandering nog veel grotere gevolgen zal hebben. Als er niet dringend doortastende maatregelen genomen worden, zal de gemiddelde temperatuur op aarde ongeveer met 4,5° C toenemen. En een temperatuurstijging van 4° C heeft niet gewoon dubbel zoveel gevolgen dan een temperatuurstijging van 2° C. Het effect is veel groter.
Klimaatwetenschappers waarschuwen al jaren dat stijgende temperaturen leiden tot migratiegolven en gevechten om water en schaarse voedselbronnen. In Syrië bijvoorbeeld ging een jarenlange droogte vooraf aan de burgeroorlog. Daardoor was er watertekort dat de oogsten deed mislukken, de veestapel uitdunde en de voedselprijzen de hoogte in joeg. Honderdduizenden mensen verhuisden van het platteland naar de al drukbevolkte Syrische steden. Het veranderend klimaat heeft er zo de sociale conflicten mee op scherp gesteld.
De verbranding van fossiele brandstoffen is bovendien een belangrijke bron van luchtverontreiniging, bv. omdat het zorgt voor de verspreiding van fijnstof in de lucht. Dat zorgt voor belangrijke gezondheidsschade. Volgens een rapport van de Europese Commissie kost luchtvervuiling België meer dan 8 miljard euro per jaar. Elk jaar gaan zo 2,5 miljoen werkdagen verloren aan ziekteverzuim.
Doe de test
Er bestaan wetenschappelijke websites waarop je kan nagaan wat er gebeurt als het zeeniveau met een gekozen aantal meters stijgt. Probeer het zelf uit om te zien wat een stijging van de zeespiegel met 2 meter betekent voor de Belgische kust…
